Kolorektal kanser dünyada ve ülkemizde ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın kanser istatistikleri kayıtlarına göre hem erkeklerde hem de kadınlarda üçüncü sırada yer almaktadır.
Kolon ve rektum, sindirim sisteminin kalın bağırsak denen kısmını oluşturur. Son 20 cm’ lik kısmı rektum, buradan ince bağırsaklara kadar olan kısmı ise kolon olarak adlandırılır. Kolondan başlayan kansere kolon kanseri, rektumdan başlayan kansere rektal kanser denir. Kolon ve rektum kanserleri bu organların iç yüzeyini örten tabakayı oluşturan hücrelerden gelişir. Sağlık Bakanlığı’nın istatistiklerine göre en sık görülen ilk 5 kanser arasındadır. Her yaşta görülebilmelerine rağmen en sık 50 yaşından sonra gözlenmektedir. Ortalama görülme yaşı 63’dür. Kadın-erkek arasında görülme sıklığı açısından pek bir fark yoktur. Kolorektal kanser kolon ve rektumun dışına çıktığında, kanser hücreleri genelde yakındaki lenf bezlerinde bulunabilir. Kanser hücreleri bu lenf bezlerine ulaşabilirse diğer bezlere, karaciğer ve uzak organlara da ulaşabilir.
Risk Faktörleri
Kolorektal kanserin kesin sebebi bilinmemekte olup en bilinen risk faktörleri şunlardır;
• Aşırı kilolu veya obez olmak
• Fiziksel olarak aktif olmamak
• Fazla miktarda işlenmiş gıda veya kırmızı et tüketimi
• Alkol Kullanımı
• Sigara
• İleri yaş
• Ailede benzer kanser öyküsü bulunması
Korunma:
Kalın bağırsak kanserini önlemek için atılması gereken en önemli adımlardan biri tarama olmakla birlikte aşağıdaki sağlıklı yaşam davranışlarını uygulamak da sadece kalın bağırsak kanserinden korunmada değil birçok kanserden korunmada da önemlidir:
• Sağlıklı kiloda kalmak ve bunu sürdürmek
• Taze meyve ve sebze ağırlıklı beslenmek.
• Posa içeriği yüksek besinlerin tüketimi artırmak.
• Posa içeriği en yüksek besinler sırasıyla; kuru baklagiller, tahıllar, sebze-meyvelerdir.
• Günde 30-60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak (tempolu yürüyüş, bisiklete binme gibi)
• Sigara ve alkol kullanmamak.
Belirtiler
• Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler
• İshal, kabızlık, bağırsakta tam boşalmama hissi
• Dışkıda kan (parlak ya da koyu kırmızı)
• Normalde olduğundan daha ince dışkılama
• Genel abdominal rahatsızlık ( gaz, kramplar, şişkinlik)
• Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı
• Sürekli yorgunluk
• Bulantı ,kusma
Çoğunlukla bu belirtiler kansere bağlı değildir. Diğer başka sağlık problemleri bu belirtilere yol açabilir. Ancak bunlardan herhangi birine sahip kişilerin, erken tanı ve tedavi için doktora başvurması önerilir. Genelde kanserin erken dönemlerinde ağrı olmaz. Ağrı olmasını beklemeden doktora başvurmak kanserin erken tanısında önemlidir.
Tanı:
Sağlık Bakanlığımızın “Sağlıkta Dönüşüm Programı” ile toplum tabanlı kanser taramalarına yönelik, ülke genelinde yerleşik ve mobil Kanser Erken Teşhis, Tarama ve
Eğitim Merkezleri (KETEM) kurulmuştur.
Diğer kanserlerde olduğu gibi kolon kanserleri de iyice büyüyene kadar belirti vermez. Bu nedenle amaç, daha kanserde belirti yokken tümörü ortaya koymak olmalıdır. Belirtiler gelişmeden önce bir kişinin kanser için taranması poliplerin ve kanserin erken tanınmasında yardımcı olur. Poliplerin erken tanınıp çıkartılması, kolorektal kanseri önleyebilir. Erken tanı konulduğunda, kolorektal kanserin tedavisi daha etkin olabilir. Bu nedenle, 50 yaş üstündeki kişiler izlenmeli ve kolorektal kanser için artmış riski olan kişiler daha erken tarama programına alınmalıdır. Taramada ülkemizde “gaitada gizli kan testi” uygulanmakta ve bu testi 50-70 yaş arasındaki herkesin 2 yılda bir yaptırması önerilmektedir.
Dışkıda gizli kan saptanıp kolonoskopi yapılan kişilerde henüz kanserleşmemiş polip halindeki tümörler tespit edilerek kanser gelişmesi önlenebildiği gibi kanser gelişmiş olan olgularda da erken teşhis ile ölüm oranları azaltılmaktadır.
Ülkemizde de KETEM’ lerde ve Aile Sağlığı Merkezlerinde 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa; kalın bağırsak kanseri taraması gaitada gizli kan kiti yardımıyla hızlı, pratik ve güvenilir şekilde ücretsiz olarak 2 yılda bir yapılmaktadır. 50 yaşından sonra her 10 yılda bir de kolonoskopi önerilmektedir. Taramalarınızı yaptırmak için KETEM, TSM, İSM ve Aile Hekimlerine başvurunuz.
Erken Teşhis Hayat Kurtarır.
